Yüksek Hızlı Tren (kısaca YHT), Türkiye’de TCDD’ye ait yüksek hızlı demiryolu hatları üzerinde TCDD Taşımacılık tarafından işletilen yüksek hızlı tren setleri ile sunulan hızlı tren hizmetidir.
İlk YHT hattı olan Ankara – Eskişehir YHT hattının ilk seferi 13 Mart 2009 tarihinde saat 09.40’ta Ankara Garı’ndan Eskişehir Garı’na dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın da içinde bulunduğu bir trenle yapmıştır. Bu sefer ile Türkiye, Avrupa’da 6. ve dünyada 8. hızlı tren kullanan ülke olmuştur. İlk YHT hattını takiben 23 Ağustos 2011 tarihinde Ankara – Konya YHT hattı ve 25 Temmuz 2014 tarihinde Ankara – İstanbul YHT ve İstanbul – Konya YHT hatları (Pendik’e kadar) hizmete girmiştir. 12 Mart 2019 tarihinde ise Marmaray projesi kapsamında Gebze – Halkalı arasındaki demiryolu hattının tamamlanması ile YHT seferleri İstanbul Boğazı’nın altından geçerek Halkalı’ya kadar yapılmaya başlanmıştır.
TCDD hızlı tren servisinin adını belirlemek bir için anket yapmış, ankette yüksek oy alan “Türk Yıldızı”, “Turkuaz”, “Kardelen”, “Yüksek Hızlı Tren”, “Çelik Kanat”, “Yıldırım” gibi isimler arasından Yüksek Hızlı Tren adında karar kılındığını açıklamıştır.
Türkiye’nin Yüksek Hızlı Tren hatları
Ankara – Eskişehir Yüksek Hızlı Treni
Ankara – Eskişehir Yüksek Hızlı Treni (Ankara – Eskişehir YHT), Ankara YHT Garı – Eskişehir Garı arasındaki 282,429 km (175,5 mi) uzunluğundaki güzergâhta TCDD Taşımacılık tarafından işletilen bir YHT hattıdır.
YHT hattının 4 istasyonu bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla Ankara YHT Garı, Eryaman YHT Garı, Polatlı YHT Garı ve Eskişehir Garı’dır. Ortalama sefer süresi Ankara – Eskişehir arasında 1 saat 26 dakika, Eskişehir – Ankara arasında ise 1 saat 30 dakikadır. Her gün karşılıklı olarak 5 sefer yapılmaktadır.
Ankara – Konya Yüksek Hızlı Treni
Ankara – Konya Yüksek Hızlı Treni (Ankara – Konya YHT), Ankara YHT Garı – Konya Garı arasındaki 317,267 km (197,1 mi) uzunluğundaki güzergâhta TCDD Taşımacılık tarafından işletilen bir YHT hattıdır.
YHT hattının 4 istasyonu bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla Ankara YHT Garı, Eryaman YHT Garı, Polatlı YHT Garı ve Konya Garı’dır. Ortalama sefer süresi Ankara – Konya arasında 1 saat 48 dakika, Konya – Ankara arasında ise 1 saat 47 dakikadır. Her gün karşılıklı olarak 6 sefer yapılmaktadır.
Ankara – İstanbul Yüksek Hızlı Treni
Ankara – İstanbul Yüksek Hızlı Treni (Ankara – İstanbul YHT), Ankara YHT Garı – Halkalı Tren İstasyonu arasındaki 623,894 km (387,7 mi) uzunluğundaki güzergâhta TCDD Taşımacılık tarafından işletilen bir YHT hattıdır.
YHT hattının 14 istasyonu bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla Ankara YHT Garı, Eryaman YHT Garı, Polatlı YHT Garı, Eskişehir Garı, Bozüyük YHT Garı, Bilecik YHT Garı, Arifiye, İzmit Garı, Gebze, Pendik, Bostancı, Söğütlüçeşme, Bakırköy ve Halkalı’dır. Ortalama sefer süresi Ankara – Söğütlüçeşme arasında 4 saat 37 dakika, Ankara – Halkalı arasında 5 saat 27 dakika, Söğütlüçeşme – Ankara arasında 4 saat 40 dakika ve Halkalı – Ankara arasında ise 5 saat 20 dakikadır. Her gün karşılıklı olarak 8 sefer yapılmaktadır.
İstanbul – Konya Yüksek Hızlı Treni
İstanbul – Konya Yüksek Hızlı Treni (İstanbul – Konya YHT), Halkalı Tren İstasyonu – Konya Garı arasındaki 673,021 km (418,2 mi) uzunluğundaki güzergâhta TCDD Taşımacılık tarafından işletilen bir YHT hattıdır.
YHT hattının 12 istasyonu bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla Halkalı, Bakırköy, Söğütlüçeşme, Bostancı, Pendik, Gebze, İzmit Garı, Arifiye, Bilecik YHT Garı, Bozüyük YHT Garı, Eskişehir Garı ve Konya Garı’dır. Ortalama sefer süresi Söğütlüçeşme – Konya arasında 4 saat 53 dakika, Halkalı – Konya arasında 5 saat 45 dakika, Konya – Söğütlüçeşme arasında 5 saat ve Konya – Halkalı arasında ise 5 saat 44 dakikadır. Her gün karşılıklı olarak 3 sefer yapılmaktadır.
Aktif YHD hatları
- Ankara – İstanbul yüksek hızlı demiryolu
- Polatlı – Konya yüksek hızlı demiryolu
Yapımı devam eden YHD ve YSD hatları
- Ankara – Sivas yüksek hızlı demiryolu
- Bursa – Osmaneli yüksek standartlı demiryolu
- Polatlı – İzmir yüksek standartlı demiryolu
- Yerköy – Kayseri yüksek standartlı demiryolu
Ankara – Sivas hattı
Bu proje ile, Ankara – Kırıkkale – Yozgat – Sivas arasında çift hatlı, elektrikli, sinyalli hızlı tren demiryolu inşa edilmektedir. Hattın 2020 sonunda açılması planlanmaktadır.
Ankara – Sivas hattının Kars’a uzatılarak Bakü – Tiflis – Kars demiryolu’na bağlanması planlanmaktadır. Bu kapsamda hattın 245 km uzunluğunda olan Sivas – Erzincan yüksek standartlı demiryolu etabı projelendirilmiştir.
Bursa – Osmaneli hattı
Tamamlandığında Ankara – İstanbul YHD hattı ile entegre olacak yüksek standartlı demiryolu hattıdır. Hat kapsamında Bursa – Yenişehir – Osmaneli arasında yüksek standartlı demiryolu inşaa edilmektedir.
Hat, 250 kilometre hıza uygun olarak inşa edilmektedir. Ancak, hatta yüksek hızlı yolcu trenlerinin azami 200 km/sa hız ile çalışması planlanmaktadır. Proje tamamlandığında Bursa – Bilecik arasının 35 dakikaya inmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında Bursa ve Yenişehir’e hızlı tren garı ve Bursa’daki havalimanına hızlı tren istasyonu inşaa edilecektir.
Polatlı – İzmir hattı
Hattın sırasıyla Ankara, Afyonkarahisar, Uşak, Manisa, İzmir şehirlerinden geçmesi planlanmaktadır. Polatlı YHT’yi geçtikten sonra Polatlı – Konya YHD’nin 120. km.sinde Kocahacılı mahallesi mevkisinde çatallanarak Afyonkarahisar istikametine ilerleyecektir.
Hat tamamlandığında, Ankara – İzmir arasındaki seyahat süresinin 3 saat 30 dakika, Ankara – Afyonkarahisar seyahat süresinin ise 1 saat 30 dakika olması planlanmaktadır.
Yüksek Hızlı Tren setleri
Şu anda, YHT servisinde çalışan toplam 19 adet olmak üzere iki tip yüksek hızlı tren seti vardır:
- 12 adet CAF tarafından üretilen HT 65000 hızlı tren seti
- 7 adet Siemens AG tarafından üretilen Siemens Velaro marka HT 80000 hızlı tren seti .
13 Nisan 2018’de on adet Velaro tren seti alımı için Siemens ile sözleşme imzalandı. Bu sözleşme ile Türk Velaro filosu 17 sete çıkacaktır.
Ayrıca Eskişehir – Ankara hattında test amaçlı kullanılmak üzere İtalya’dan iki adet ETR 500 Y2 tipi tren seti kiralanmıştır. Operasyon hızı 300 km/sa olan setler ile 14 Eylül 2007’deki test sürüşleri sırasında 303 km/sa hız yapılarak Türkiye rekoru oluşturulmuştur.
Setlerin Özellikleri
Her sette, önde ve arkada kontrol kabinli vagonlar, ekonomi sınıfı ve business sınıfı yolcu vagonları bulunur. Oturma düzenleri business sınıfta arka arkaya 3 koltuk (bir tarafta 1, diğer tarafta 2) ve ekonomi sınıfında arka arkaya 4 koltuk (her iki tarafta 2) şeklindedir. Toplamda 419 yolcu kapasiteli olan setlerde 55 business, 354 ekonomi sınıf , 8 kafeterya ve 2 tekerlekli sandalye bölümü bulunmaktadır. Ayrıca, bazı HT80000 setlerinde 4 koltuklu business class vagonları vardır.
Otomatik kayar kapılar, vagonlar arasında geçiş sağlar. Bagaj, koltukların üstündeki üst kısımlara, vagon girişlerindeki özel bölümlere veya koltukların altına yerleştirilebilir. Birinci sınıf vagonlarda, Wi-Fi hizmeti ve dizüstü bilgisayar için güç girişleri mevcuttur. Tüm setlere tekerlekli sandalyeyle erişilebilir (yalnızca ekonomi sınıfında özel yer vardır). Ekonomi sınıfında koltuklar kumaş kaplıdır ve ses konnektörleri ve katlanabilir masalara sahiptir. Business sınıfta deri kaplı koltuklar ve 4 farklı kanalda en az 4 saat yayın yapabilen görsel ve işitsel yayın sistemi, tüm vagonlarda tavanda yol bilgisi ve reklam yayını yapan LCD ekranlar bulunmaktadır. Setlerde bulunan tuvaletler engelli yolcuların da ihtiyacının giderilmesini sağlayacak şekilde özel tasarlanmıştır. Tren ve platformlar, engellilerin rahat bir şekilde seyahat edebilecekleri şekilde tasarlanmıştır. Setler, yolculuk esnasında dışarıdan düşük gürültü gelmesini sağlayacak ses yalıtımına ve yolcuların olası kulak rahatsızlıklarının önlenmesi için basınç dengeleme sistemine sahiptir.
Güvenlik açısından, hız ve mesafe kontrol sinyal ekipmanları ve olası kazalarda vagonların üst üste tırmanmalarını önleyen dizayna sahiptirler. 1 tane makinistlerin bulunduğu bölümde 4 tane de tren dışı olmak üzere toplam 16 kameranın bulunduğu trende, uçaklardakine benzer şekilde “hadise kaydedici” de vardır. Ayrıca, makinistlerin ani bayılması ya da ani ölümlere karşı treni durduran ‘Totman’ cihazı ve arızaları anında tespit eden SICAS bilgisayarı mevcuttur. Tren hareket ettikten sonra giriş kapılarının otomatik olarak kilitleyen sistem, kızaklama önleme sistemi, acil durum freni, arıza ve bilgi aktarımı için GPRS modülü, giriş kapılarında sıkışmayı önleyen engel tespit sistemi ve yangın tespit sistemi de trenlerdeki diğer güvenlik sistemleridir.
YHT tren ve otobüs bağlantıları
TCDD Taşımacılık tarafından Konya Garı ve Eskişehir Garı kalkış ve varışlı olarak çeşitli illere YHT saatleri ile uyumlu bağlantı tren ve otobüs seferleri düzenlenmektedir. Bunlar şu şekildedir:
- Eskişehir – Kütahya – Afyonkarahisar arasında tren bağlantısı
- Eskişehir – Bursa arasında otobüs bağlantısı
- Konya – Karaman arasında otobüs ve tren bağlantısı
- Konya – Antalya – Alanya arasında otobüs bağlantısı
Hız sınırlamaları
YHT, Ankara – İstanbul YHD hattında azami 250 km/sa, Polatlı – Konya YHD hattında azami 300 km/sa hızda çalışmaktadır. Ancak YHT, Ankara – İstanbul arasında yüksek hızlı demiryolunun henüz tamamlanmamış, Pamukova – Arifiye arası gibi bazı kesimlerinde 160 km/sa hız ile çalışmaktadır. Bunun yanı sıra, özellikle Ankara ve İstanbul’da olmak üzere merkez istasyona yaklaşılırken ve bazı kentsel bölümlerde de hız kısıtlamaları uygulanmakta ve yolculuk süreleri artmaktadır. Aynı zamanda, operasyonel olarak Ankara’da Başkentray ve İstanbul’da Marmaray ile ortak raylar kullanılabilmekte ve dolayısıyla yolculuk süresi artabilmektedir.
Personel, işletme ve güvenlik
YHT hizmetinde genellikle 1 tren mühendisi (bazı trenlerde 2), bir tren yöneticisi (bazı seyahatlerde yoktur), iki tren görevlisi ve bir kafe görevlisi vardır. Birinci sınıf yolculara, biletlerini alırken satın almaları durumunda koltuklarında yemek ikram edilir. Trenlere erişirken, yolcular havaalanlarında olduğu gibi bir güvenlik kontrolünden geçmelidir.
Bakım ve Onarım
Setlerin bakımı Ankara Eryaman YHT Garı’nın bitişiğinde bulunan Etimesgut Yüksek Hızlı Tren Ana Bakım Deposu’nda yapılmaktadır. Tesis, 2017 yılında faaliyete geçmiş, 50 bin metrekaresi kapalı 300 bin metrekare alana kurulmuştur. YHT setlerine, rutin dışı bir durum gelişmezse, plan dahilinde 3 veya 4 gün arayla bakım yapılmaktadır.
Hızlı tren kazaları
13 Aralık 2018 tarihinde saat 06:30’da Ankara Garı’ndan kalkan Konya yönüne doğru hareket eden yüksek hızlı trenin Ankara’nın Yenimahalle ilçesine bağlı Marşandiz Tren İstasyonunda yol kontrolü yapan kılavuz lokomotifle çarpışması sonucu Marşandiz hızlı tren kazası meydana gelmiştir. 206 yolcunun bulunduğu trende 47 kişi yaralanmış 9 kişi de yaşamını yitirmiştir.
