Covid-19'a Karşı Yüksek Saflıkta Antikor

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, iyileşen hastalardan, yüksek antikor seviyelerine sahip immün plazma üretilerek, Covid-19 tedavisinde kullanıldığını belirterek, “TÜBİTAK MAM ile bir start-up firması yüksek saflıkta antikor içeren bir ürün üretecek” dedi.
Aşı projelerinin 3’ünde hayvan deneylerinin başladığını kaydeden Varank, “Türkiye, takip eden izleyen bir ülke değil, güçlü ekosisteminin sunduğu avantajla başlattığı aşı ve ilaç geliştirme hamlesiyle takip edilen bir ülke.” ifadesini kullandı.
Brezilya’ya 1500’den fazla yoğun bakım solunum cihazının teslimatının yapıldığını anlatan Bakan Varank, “Böylece yaklaşık 2 bin cihazı yurt dışına göndermiş olduk.” diye konuştu.
Bakan Varank, Covid-19 Türkiye Platformu Aşı ve İlaç Projeleri Değerlendirme Toplantısı’na video konferans yöntemiyle katıldı.
TÜBİTAK koordinasyonunda yürütülen çalışmalarda gelinen aşamanın ele alındığı toplantıda konuşan Varank, şunları kaydetti:
17 PROJE: Covid-19 Platformu altında 9’u ilaç, 8’i de aşı geliştirme olmak üzere 17 proje sürdürülüyor. Bu projeler sayesinde 48 kurum ve kuruluş bir araya geldi. Yüzlerce bilim insanımız tek yürek oldu. Virüse karşı aşı ve ilaç çözümleri geliştirebilmek adına gece gündüz demeden çalışıyorlar. Bu kadar kısa sürede, bu denli işinin ehli bir ekibin bir araya gelerek işbirliği içinde çalışması belki de ilk defa oluyor. Verdiğimiz mücadelenin tüm tarafları adeta bir seferberlik ruhuyla gayret gösteriyorlar.
GÖRÜNMEYEN KAHRAMANLAR: Sahada görev yapan sağlık çalışanlarımız bu işin görünen kahramanları. 7/24 laboratuvarlarından ayrılmayan, tüm olasılıkları en ince detayına kadar hesaplayan, deneyen ve denemekten asla vazgeçmeyen araştırmacılarsa, bu savaşın görünmeyen kahramanları.
TAKİP EDİLEN ÜLKE: Covid-19 Türkiye Platformunun çalışmalarından gurur duyuyoruz.  Türkiye, takip eden, izleyen bir ülke değil; Güçlü ekosisteminin sunduğu avantajla başlattığı aşı ve ilaç geliştirme hamlesiyle takip edilen bir ülke.
YERLİ SENTEZ: Hidroksi-klorokin molekülü yüzde 87 verimlilikle TÜBİTAK MAM Kimyasal Teknoloji Enstitüsü tarafından başarıyla sentezlendi. Verim arttırma çalışmaları devam ediyor. Favi-piravir molekülünün laboratuvar seviyesinde yerli sentezi başarıyla gerçekleştirildi. Bu ilacın endüstriyel seviyede yerli sentez ve üretiminde son aşamaya geldik.  İnşallah Haziran ay içinde favi-piravir’in endüstriyel seviyede yerli sentezi ve üretimi başarılmış olacak.
YERLİ ÜRETİM: Koronavirüs tedavisi için; virüs durdurucu rekombinant antikorlar ve immün plazma ürünleri de geliştiriyoruz. Rekombinat antikor projelerinde, laboratuvar ve hayvan deneyleri başarıyla devam ediyor. Yapılan çalışmalar sayesinde, ithal ettiğimiz bazı virüs proteinlerini, yerli olarak üretme kabiliyetimiz oluştu.
ANTİKÖR İÇEREN ÜRÜN: TÜBİTAK MAM ile bir start-up firması arasında yapılacak anlaşmayla, virüse karşı tedavide kullanılacak yüksek saflıkta antikor içeren bir ürün üretilecek. Su yosunlarından elde edilen grifitsin proteininin, anti-viral özellikte olduğunu tespit ettik. Bununla ilgili ilaç geliştirme çalışmaları tüm hızıyla sürüyor. Sentetik DNA ilacı projesiyle; hastalarda ve sağlık personeli gibi yüksek risk gruplarında kısa süreli koruyucu etki oluşturmayı amaçlıyoruz.
DÜNYAYLA YARIŞIYORUZ: Aşı geliştirme projelerinde de dünyayla yarışıyoruz diyebiliriz. Dünyada çalışılan tüm aşı yöntemlerine ek olarak, daha özgün ve yenilikçi yöntemleri de içeren aşı projelerimiz var. İnaktif aşı, yani hastalık yapamayacak hale getirilmiş virüsle aşı geliştiriyoruz. Ekibimiz virüsü çoğaltıyor ve inaktive ediyor.
REKOMBİNANT AŞI: Rekombinant protein aşılarında, virüs proteinlerini kullanılarak çalışmalar yürütüyoruz. Gelinen noktada, antijen üretimi ve saflaştırma çalışmaları sürdürülüyor. DNA aşısında, virüs antijenlerini kodlayan DNA molekülleriyle aşı adayları geliştiriyoruz.
VİRAL AŞI: Koronavirüs antijenlerini içeren zararsız virüslerin kullanıldığı viral aşıda çalışmalar sürüyor. Virüs benzeri parçacıklara dayalı aşıda, Covid-19 proteinlerini taşıyan sentetik yapılarla çalışıyoruz. Şu an etkinlik testleri yapılıyor. RNA temelli aşı projesinin tasarımları yapılıyor. Bahsettiğim aşı projelerinin 3’ünde hayvan deneyleri başladı ve hızla devam ediyor. Bu deneylerde, aşının farelerde antikor üretme yeteneği test ediliyor. İzleyen süreçlerde, hayvan deneylerinde “karşı koyma testleri” (challange testi) ve insanda yapılacak Faz-1 klinik çalışmalara geçilecek.
UMUT OLMAK İSTİYORUZ: Aşı ve ilaç geliştirme projelerimizin klinik çalışmaları da Sağlık Bakanlığı Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığımız tarafından desteklenecek. Geliştireceğimiz aşı adaylarını üretebilecek altyapılara da sahibiz. Aşı ve ilaç alanındaki projelerimizle de insanlığa umut olmak istiyoruz.
YOĞUN BAKIM SOLUNUM CİHAZI:  Brezilya’ya şimdiye kadar bin 500’den fazla yoğun bakım solunum cihazının teslimatı yapıldı. Böylece yaklaşık 2 bin yoğun bakım solunum cihazını yurtdışına göndermiş olduk.
ÖZEL BURS PROGRAMI: Aşı ve İlaç geliştirme alanındaki projeler için özel bir burs programı oluşturduk. 340 öğrenci ve araştırmacıdan başvuru aldık. Bunların 300’ü desteğe hak kazandı. Bursiyerlerimiz; Sağlık Bakanlığı ve TÜSEB’le olan işbirliğimizin diğer önemli bir boyutunu da temsil ediyor.  Desteklediğimiz 30 araştırmacı, Sağlık Bakanlığı ve TÜSEB’in projelerinde doğrudan görev alıyor.
YERLİ TANI KİTLERİ: Biliyorsunuz tanıda ne kadar iyiyseniz, tedavide etkinliğiniz o derece artıyor. Tanı kitlerinin geliştirilmesi alanında ülkemiz çok kabiliyetli, hatta dünyaya rüştünü ispatlamış firmalar var. TÜBİTAK üzerinden desteklediğimiz yenilikçi bir tanı kiti projemiz de var. Covid-19’un kuluçka döneminde, hastalık belirtileri ortaya çıkmadan önce bu kitle 30 dakikada sonuç alınması hedefleniyor.
PROTOTİP GELİŞTİRİLDİ: Burada biyokimyasal reaksiyonlar yerine, nano-teknoloji tabanlı bir yöntem kullanılıyor. Halihazırda bir prototip geliştirildi. Virüse benzer zararsız parçacıklarla sistemin çalıştığı tespit edildi. Prototipte bazı ayarlamalar ve iyileştirmeler yapılacak. Bu ay içinde prototip TÜBİTAK MAM’a taşınacak ve korona virüs numuneleri üzerinde denenecek. Henüz dünyada bu yönde bir proje yok.
Toplantıda konuşan TÜBİTAK Başkanı Hasan Mandal, Covid-19’a karşı yürütülen mücadele kapsamında aşı ve ilaç alanında 17 projenin sürdürüldüğünü anımsattı. Yaşanan dönem ve sonrasında sosyal, beşeri ve ekonomik etkilerin neler olacağını konusunun da ele alındığına işaret etti.