Pandemi döneminde Yüksek Hızlı Tren (YHT) ve ana hat tren seferlerinde engellilerin ücretsiz ulaşım hakkını elinden almak için attığı adımı gelen tepkiler üzerine geri çeken TCDD’nin, aradan geçen süreçte skandal bir uygulamayı yürürlüğe koydu. TCDD’nin Yüksek Hızlı Tren hatlarından ücretsiz yararlanan engellilere yüzde 14 kota sınırlaması getirdiği ortaya çıktı.
Yüksek Hızlı Tren ve diğer şehirlerarası tren seferlerinde engellilerin kanunla verilmiş ücretsiz ulaşım hakkını elinden alan ancak tepkiler üzerine geri adım atan TCDD Genel Müdürlüğünün, engellilerin ücretsiz seyahatlerini kısıtlamak için “gizli kota” uygulaması başlattığı öğrenildi. TCDD’nin kamuoyuna açıklamadan hayata geçirdiği kota uygulamasına göre 400 kişilik trenlerde sadece 8 engelliye, 600 kişilik trenlerde ise sadece 10 engelliye ücretsiz seyahat hakkı tanındı. TCDD’nin açıklamaktan kaçındığı kotanın varlığını Türkiye’deki 226 engelli hakları derneğinden oluşan Engellilerin Ulaşımda Hakları Platformu kamuoyuna duyurdu.
CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, “gizli kotayı” Meclis gündemine de taşıyarak Ulaştırma Bakanı adil Karaismailoğlu’na ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk’a “Bu kanunsuz kota uygulamasından haberiniz var mı? Bu kanunsuz uygulamayı yapanlar hakkında soruşturma başlatacak mısınız?” diye sordu.
Skandal Uygulama: Engelliye Gizli Yasak
TCDD, pandemi döneminde Yüksek Hızlı Tren ve ana hat tren seferlerinde engellilerin ücretsiz ulaşım hakkını ellerinden almış, sivil toplum örgütlerinin ve siyasi partilerin tepkileri sonrası bu uygulamadan vazgeçmişti. Aradan geçen bir aylık süreçte TCDD Genel Müdürlüğü yeni bir skandal uygulamaya daha imza attı. TCDD’nin Yüksek Hızlı Tren hatlarından ücretsiz yararlanan engellilere kota sınırlaması getirdiği ortaya çıktı. TCDD Genel Müdürlüğü, 400-600 kişi kapasiteli tren setlerinde engellilere 8 ile 10 koltuk arasında değişen kota getirdi. TCDD yönetimi engellilere getirilen kısıtlamanın gizli tutulmasını istedi. Merkezde illerde gişelere bu konuda açıklama yapılmaması talimatı verildi.
Gizli Kotayı Dernekler Ortaya Çıkardı
TCDD’nin engellilerin trenlerde ücretsiz seyahat hakkını düzenleyen 4736 sayılı kanuna aykırı olarak başlattığı kota uygulamasının gizli tutulmasını istediği öğrenildi. Ancak engellilerin hakları için mücadele veren sivil toplum örgütleri tarafından gizli kotanın varlığı kanıtlarıyla ortaya çıkarıldı. 226 dernekten oluşan Engellilerin Ulaşımda Hakları Platformu’nun başvurularına başta ‘Böyle bir kota yok’ yanıtı veren TCDD yetkilileri, derneklerin ellerindeki belgeleri göstermesi üzerine kotanın varlığını doğrulamak zorunda kaldılar. Platform adına yapılan basın açıklamasında, “TCDD önce yok dedi, kanıtlarımızı gösterince ‘yüzde 14 kota koyduk’ dediler. Bizim tespitimize göre tren başına yüzde 4. Her trende kontenjanı 8-10 koltuk olarak belirlemişler Yüzde 4 de olsa, 14 de olsa yapılan engellilerin ücretsiz seyahatini düzenleyen kanuna açık seçik aykırıdır. Olağanüstü koşullarda olağan üstü önlemler alınabilir ama bunu, bu haklardan yararlanan bizlerle görüşerek yapılması gerekir. TCDD ne bizle görüştü, ne de aldığı kararları kamuoyuna duyurdu. Bu yapılan önce eşitlik ilkesine aykırıdır ve ayrımcılık yasağının ihlalidir” açıklamasını yaptı.
Çakırözer: TCDD Alenen Suç İşliyor
Çakırözer, TCDD Genel Müdürlüğünün engelli yurttaşların ücretsiz ulaşım hakkına getirdiği yeni kısıtlamaya tepki gösterdi. Çakırözer, “Bu yapılan Anayasamızla güvence altına alınan seyahat hürriyetinin kısıtlanmasıdır. Engellilerin ücretsiz ulaşım hakkını düzenleyen 4736 sayılı kanuna aykırıdır. TCK’nın 122. Maddesine göre engellilik nedeniyle bir kişinin kamuya arz edilmiş belli bir hizmetten yararlanmasını engellediği için suçtur. Tabi bir de Engelli Hakları Uluslararası Sözleşmesi’nin ihlalidir. Bu hukuksuz ve suç teşkil eden kısıtlamaya derhal son verilmelidir” dedi.
Engelli yurttaşların önemli bir bölümünün YHT ve diğer şehirlerarası tren seferlerini sağlık gerekçeleriyle kullandığına dikkat çeken Çakırözer, kısıtlamanın sağlık hizmetlerine erişimi engellediğine de dikkat çekti. Çakırözer, “Engelli yurttaşlarımız sağlık hizmeti alabilmek ya da eğitimlerini tamamlamak için Eskişehir’den Konya’dan, Ankara’ya İstanbul’a gidiyor. Şimdi TCDD’nin bu skandal kota uygulaması milyonlarca engellimizin hem ücretsiz seyahat etme özgürlüğünü engelleyecek. Hem de engellilerin tedaviye ve eğitime erişimini de engelleyecektir” dedi.
Meclis’e Taşıdı, İki Bakana Sordu
TCDD’nin engellilerin ücretsiz seyahat hakkını ortadan kaldıran düzenlemesini TBMM gündemine taşıyan Çakırözer, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun ve Aile Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk’un yanıtlaması talebiyle soru önergeleri verdi. Çakırözer, bakanlardan şu sorulara yanıt istedi:
- “Hızlı Tren Seferleri ve diğer şehirler arası yolcu tren seferlerinde ücretsiz seyahat hakkı sahibi engelli yurttaşlarımıza kota kısıtlaması getirilmesin uygulamasından haberdar mısınız?
- Bu karar Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının talimatıyla mı alınmıştır?
- Engelli haklarından sorumlu Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bu kararı onayladı mı?
- Engellilere ücretsiz ulaşımda kota konması kararı doğru ise yasal dayanağı nedir? Engellilere şehir içi ve şehirlerarası trenlerde ücretsiz ulaşım hakkı tanıyan 4736 sayılı Kanunda değişiklik yapılmadan bu kısıtlamanın getirilmesi kanunun açık ihlali değil midir?
- Aynı kısıtlama Engelli Hakları Uluslararası Sözleşmesi’ne aykırı değil midir?
- Alınan karar kamuoyuna neden duyurulmadı? TCDD gişeleri ve internetten satışta neden yolculara bilgi verilmemekte?
- Gişelere ve illerdeki Yolcu Hizmetleri müdürlüklerine ‘Bu uygulama gizli tutulsun talimatı’ gittiği, personelin engelli yolculara bilgi verilmemesi yönünde telkinlerde bulunulduğu doğru mudur?
- TCDD Genel Müdürlüğünün kanuna aykırı bu uygulamayı “engelliler yüzünden yeterince para kazanamıyoruz, hatta zarara doğru gidiyoruz” bahanesiyle başlattığı iddiaları doğru mudur?
- Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bu hukuksuz uygulamanın kaldırılması hakkında bir işlem başlatacak mı?
- Bu kanunsuz uygulamayı yapanlar hakkında herhangi bir soruşturma başlatmayı düşünüyor musunuz?”
